Mag de werkgever de werknemer verplichten om zich te laten vaccineren tegen het coronavirus? Mag de werkgever de werknemer die het vaccin weigert ontslaan? Hoe zit dit eigenlijk?
Zorgplicht werkgevers:
Werkgevers moeten zorgen voor een veilige en gezonde arbeidsplaats. Gezorgd moet worden dat werknemers niet door klanten of collega’s besmet raken met het coronavirus. De werknemers te verplichten zich te laten vaccineren tegen het coronavirus zou dan wel erg makkelijk zijn.
Grondrechten:
Een vaccinatieplicht druist echter in tegen de grondrechten van artikel 11 van de Grondwet en artikel 8 EVRM. Iedereen heeft namelijk het recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam. Deze grondrechten gelden ook in het arbeidsrecht.
Op grond van artikel 8 EVRM is de vaccinatieplicht een inbreuk op de onaantastbaarheid van het menselijk lichaam. Vaste jurisprudentie geeft aan dat een onderzoek aan het lichaam of het inbrengen van een spuit een inbreuk is. Dus een vaccinatieplicht mag niet.
Gerechtvaardigde inbreuk:
Maar de inbreuk kan gerechtvaardigd zijn als aan de eisen uit artikel 8 lid 2 EVRM is voldaan:
1. Er moet een doel zijn. Deze doelen staan omschreven in artikel 8 lid 2 EVRM, zoals de bescherming van de volksgezondheid en de bescherming van de rechten en vrijheden van andere personen.
2. Er moet voldaan zijn aan het vereiste dat de inbreuk bij wet voorzienbaar moet zijn geweest.
Gaat het tussen overheid en burgers, dan moet de inbreuk concreet in de wet omschreven zijn.
Gaat het tussen werkgevers en werknemers, dan kan volstaan worden met vaste jurisprudentie en de norm van goed werkgeverschap en goed werknemerschap. Uit de jurisprudentie volgt duidelijk dat het de werknemer tevoren duidelijk moet zijn geweest dat er een verplichting tot vaccinatie mogelijk is dan wel dat hij rekening had moeten houden met een vaccinatieplicht. Bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst moet dit in algemene bewoordingen aan de werknemer kenbaar zijn gemaakt, bijvoorbeeld in de arbeidsovereenkomst of in het Personeelshandboek.
3. Tot slot moet de vraag worden beantwoord of met de vaccinatieplicht recht zal worden gedaan aan het doel (de volksgezondheid en de rechten en vrijheden van anderen). Wiens belangen zijn groter? De zorgplicht van de werkgever of de lichamelijke onaantastbaarheid van de werknemer? Kan het doel niet met een minder vergaande inbreuk worden bereikt, bijvoorbeeld door het dragen van mondkapjes of gelaatsschermen?
In de meeste gevallen zal het lastig zijn om aan de tweede en derde vereisten te voldoen. Een vaccinatieplicht kan dus onhoudbaar zijn.
Gevolg is dat de werkgever de "vaccinweigeraar" niet zomaar mag ontslaan. De werknemer zal zich gaan beroepen op zijn grondrechten. De werkgever zal dan gemotiveerd moeten aangeven waarom het werk alleen door werknemers die gevaccineerd zijn kan worden uitgevoerd en waarom de "vaccinweigeraar" het werk juist niet meer kan uitvoeren. Ook moet de werkgever kijken of de werknemer herplaatst kan worden. Kan de "vaccinweigeraar" ander werk verrichten, waarbij de vaccinatie niet verplicht is? Of kan deze worden overgeplaatst naar een andere afdeling of vestiging? De werkgever zal dan goed motiveren waarom deze geen vervangende werkzaamheden kan verrichten. Kortom, een ontslag zal niet gauw voor de hand liggen.
Vragen?
Hoe zich dit in de praktijk zal ontwikkelen, zal zich moeten uitwijzen. Wilt u meer weten? Bel gerust. Wij helpen u graag verder.
Bronnen:
John Lousberg, Vaccinatie verplicht voor werknemers?
Charlotte Huisman, Ontslag voor vaccinweigeraar is allerlaatste middel (alleen voor abonnees), Volkskrant 11 december 2020.
Uitspraken:
ECLI:CE:ECHR:2004:0309DEC004621099 (Wretlund)
ECLI:CE:ECHR:1992:1216JUD001371088 (Niemietz)
ECLI:CE:ECHR:1997:0625JUD002060592 (Halford)
ECLI:CE:ECHR:2007:0403JUD006261700 (Copland)
ECLI:NL:HR:2015:3193 (G4S Fire & Safety)
ECLI:NL:HR:2001:AB1347 (Wennekers Lederwaren)
ECLI:NL:HR:2007:BA5802 (Hyatt)